ویژگی‌ها و خواص سنگ اسپینل
ویژگی‌ها و خواص سنگ اسپینل (Spinel)
ویژگی‌ها و خواص سنگ اسپینل لعل:
رنگ: قرمز – صورتی – بنفش – آبی – نارنجی- زرد – سیاه – سبز تیره
رنگ خط سائیدگی: سفید
سختی: 8 مو
کلیواژ: ناقص
وزن مخصوص : 3.61 – 3.58
فرم شکستگی: نامنظم و صدفی شکل
سیستم کریستالی: ایزومتریک با فرم های هشت سطحی ، دوازده سطحی و دو قلو
فرمول شیمیایی: MgAL2O4
ضریب شکست نور: 1.736 – 1.712
شفافیت: شفاف
فیملی از یک نگین اسپینل تراش خورده در کارگاه مانا گوهر:
ریشه اسپینل (Spinel) در زبان یونانی به معنی جرقه و در زبان لاتین به معنی نقطه می باشد.
در زمان های قدیم اسپینل و یاقوت را به دلیل شباهت های زیادی که دارند، یک سنگ می‌دانستند . اما دانشمند ایرانی، ابوریحان بیرونی (427-352 خورشیدی) پس از اختراع دستگاه چگالی سنج، در کتاب الجماهر فی الجواهر یاقوت سرخ و لعل را از هم متمایز می کند و شرح میدهد.
با این وجود علاقه مندان به جواهرات این دو سنگ را یکی می پنداشتند تا اینکه در قرن هجدهم، دانشمندی به نام روم ایزل (Rome Isle 1736-1790) این دو سنگ را از هم متمایز نمود.
کانی اسپینل در رنگهای مختلف از جمله سیاه (Pleonaste)، سبزتیره ( Ceylonite )، قهوه ای (Piconite) ، زرد (Rubicelle)، قرمز روشن (Balas Ruby)، آبی و آبی ارغوانی (Gahno Spinel) در طبیعت یافت می‌شود ولی مرغوب‌ترین رنگ آن قرمز یاقوتی می‌باشد.
معمولا فلزات رنگ‌زا در این کانی کروم (Chrome)، آهن (Ferrum) و کبالت (Cobalt) می‌باشند.
بعضی از سنگ‌های اسپینل می‌توانند از منظر زیبایی و شکوه با یاقوت سرخ و یاقوت کبود برابری کنند.
پدیده ستاره در اسپینل کمیاب می‌باشد و به صورت چهارپر و شش‌پر دیده می‌شود.
معروف‌ترین اسپینل‌های جهان
تعدادی از جواهرات مشهور در جهان، که به نام یاقوت سرخ شهرت دارند، در حقیقت اسپینل هستند. از جمله پرنس سیاه (Black Prince) که در تاج پادشاهی انگلستان، کمی بالاتر از الماس مشهور کولیان2، جای دارد و این جواهر توسط پادشاه اسپانیا در سال 1367 در عوض کمکی که پسر شاه ادوارد سوم (پادشاه انگلستان به وی در جنگ ناجرا نمود، هدیه داده شد.
اسپینل مشهور دیگری که به نام یاقوت سرخ شهرت دارد، یاقوت تیمور (Timur Ruby) می‌باشد که این گوهر ارزشمند با وزن 361 قیراط، پس از حمله تیمورلنگ به هند در سال 1398، به غنیمت گرفته شد و هم‌اکنون در مجموعه‌ی خصوصی یک تاجر در بریتانیا نگهداری می‌گردد و بر روی آن نام شش تن از پادشاهان به زبان فارسی حک شده است.
از دیگر اسپینل‌های معروف در جهان می‌توان به لعل سامری به وزن 500 قیراط در موزه جواهرات ملی ایران که بزرگ‌ترین سنگ اسپینل در جهان هست، نگین ویتل باخر (Wittelbacher) که در تاج پادشاهی اتریش جای دارد و اسپینل 399 قیراطی که بر تاج کاترین کبیر روسیه جای دارد، اشاره نمود.
لعل مصنوعی
همانند بسیاری از سنگ‌های قیمتی دیگر، اسپینل مصنوعی نیز در سال 1910 تولید شد و اینک بی‌رنگ آن به‌جای الماس و رنگ شده‌ی آن بجای آکوامارین، زرگون و یاقوت کبود در بازار عرضه می‌گردد.
معادن معروف اسپینل در جهان
مهمترین معادن این سنگ ارزشمند در کشورهای برمه، سریلانکا، افغانستان، تاجیکستان، برزیل، تایلند، ماداگاسکار، سوئد، ایتالیا، پاکستان، تانزانیا و ایالت نیوجرسی آمریکا می‌باشد.
با این بیت از شاعر بزرگ سعدی، این متن را به پایان می‌رسانم:
سر خجالتم از پیش بر نمی آید
که دُرّ چگونه به دریا برند و لعل به کان
